Jak sektor bankowy i samorządy mogą wspierać program „Czyste Powietrze” – dyskusja na POL‐ECO SYSTEM 2019

Podczas targów POL‐ECO SYSTEM 2019 w Poznaniu z inicjatywy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 9 października br. odbył się panel dyskusyjny z udziałem przedstawicieli samorządów i sektora bankowego. Debata została poświęcona wyzwaniom, jakie wiążą się z prowadzonym obecnie procesem rozwoju i dynamizowania programu „Czyste Powietrze”.

Dyskusja została zorganizowana pod hasłami: „Sektor bankowy ważnym ogniwem batalii o czyste powietrze” oraz „Jakie wyzwania stawia program Czyste Powietrze w działaniach samorządów”. W panelu uczestniczyli: Minister Środowiska Henryk Kowalczyk, Prezes NFOŚiGW Piotr Woźny, Prezes Banku Ochrony Środowiska SA Bogusław Białowąs, Prezes Związku Banków Polskich Krzysztof Pietraszkiewicz, Burmistrz Miasta Józefów Marek Banaszek, Burmistrz Miasta i Gminy Skała Krzysztof Wójtowicz, przedstawiciel Departamentu Środowiska w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopolskiego Wicedyrektor Tomasz Pietrusiak, Przedstawiciel Banku Światowego w Polsce Filip Kochan. Moderatorem debaty był redaktor Jakub Pawłowski.

Wstępem do dyskusji była wypowiedź Ministra Środowiska Henryka Kowalczyka, który poinformował, że od czasu uruchomienia programu „Czyste Powietrze” we wrześniu 2018 r. złożono już ponad 86 tys. wniosków na łączną kwotę 2 mld zł. – W celu podniesienia efektywności tego programu od lipca 2019 r., na zasadzie pilotażu, do programu zostały włączone gminy. Stosowne porozumienia podpisano z 571 samorządami – zaznaczył szef resortu. – Dzięki samorządom dotrzemy do większej liczby mieszkańców. Trwają też prace analityczne nad możliwością zaangażowania banków komercyjnych w realizację programu – dodał.

Prezes Zarządu NFOŚiGW Piotr Woźny wyjaśnił, że bieżącym zadaniem jest określenie roli banków w realizacji programu „Czyste Powietrze” oraz ustalenie, w jaki sposób samorządy będą partycypować w kosztach walki ze smogiem. Zaproponował udział banków w następujących obszarach: udostępnienia bankowości elektronicznej jako kanału do składania wniosków, finansowania pomostowego dla przedsięwzięć termomodernizacyjnych realizowanych przez gospodarstwa domowe oraz akcji marketingowej. Prezes Piotr Woźny podkreślił też, że udział banków powinien usprawnić program w kwestiach m.in.: szacowania udziału kosztów, identyfikacji grup posiadających zdolność kredytową czy określenia szczegółowych warunków udzielania kredytów pomostowych. – Program nie przewiduje zaliczkowych wypłat, dotacja jest przekazywana po zrealizowaniu przedsięwzięcia. Problemem jest to, że wielu ludzi nie ma wolnych środków, by przeprowadzić inwestycję. O instrumencie finansowym wspierającym termomodernizację domów chcemy również rozmawiać z bankami – dodał Prezes Zarządu NFOŚiGW.

Minister Środowiska Henryk Kowalczyk zaznaczył z kolei, że rola samorządów powinna opierać się głównie na współfinansowaniu najuboższych beneficjentów, przy jednoczesnym uwzględnieniu różnorodności kanałów dystrybucyjnych oraz ich ciągłego poszerzania. Szef resortu zaznaczył, że sprawne działanie programu „Czyste Powietrze” wymaga również stałej i ścisłej współpracy z Komisją Europejską oraz konsultacji i wymiany informacji.

W kontekście roli banków w programie „Czyste Powietrze” głos zabrał Prezes Związku Banków Polskich, Krzysztof Pietraszkiewicz. Zapewnił, że sektor bankowy jest zainteresowany uczestniczeniem w rządowych programach rozwojowych, szczególnie w tych nakierowanych na ochronę powietrza i podniesienie efektywności energetycznej. – Banki od wielu lat zgłaszają gotowość do udziału w realizacji projektów poprawiających jakość życia Polaków, a jednym z takich programów jest „Czyste Powietrze” – podkreślił Prezes ZBP. Celem jest jego usprawnienie i przyspieszenie, z wykorzystaniem środków publicznych. Jedno z rozwiązań mogą stanowić programy pilotażowe dotyczące produkcji energii ze źródeł odnawialnych, rolnictwa, gospodarki wodnej, czy oszczędzania energii. Program „Czyste Powietrze” zakłada, że ²⁄₃ środków stanowić będą dotacje, a ¹⁄₃ pożyczki. – Przy pewnej aranżacji finansowej moglibyśmy osiągnąć znacznie większy efekt i rozmiar tej działalności. Trzeba będzie współtworzyć lepsze warunki do realizacji programu – podkreślił Prezes Krzysztof Pietraszkiewicz.

– Chodzi o intensywną, jakościowo dobrą i odpowiedzialną walkę z zanieczyszczeniem powietrza w Polsce – zaznaczył Bogusław Białowąs, Prezes Zarządu Banku Ochrony Środowiska SA. – Przez 28 lat działalności nasz bank bada efekty ekologiczne realizowanych projektów i sporządza raporty ekologiczne. Teraz konieczne jest wprowadzenie procedury prefinansowania przedsięwzięć dla najuboższych. Dlatego samorządy powinny oszacować potrzeby na terenie własnych gmin – dodał Prezes Bogusław Białowąs. Podkreślił, ze Bank Ochrony Środowiska oferuje kompleksowe doradztwo w zakresie realizacji danego przedsięwzięcia od strony technicznej i finansowej.

W raporcie przygotowanym na polecenie Komisji Europejskiej, dotyczącym pierwszego etapu wdrażania programu „Czyste Powietrze” – poza oceną na temat jego przygotowania – pojawi się propozycja zmian kanałów dystrybucji, uwzględniająca rozszerzenie sieci dystrybucyjnej – zapewnił z kolei Filip Kochan, przedstawiciel Banku Światowego w Polsce.

Burmistrz Józefowa Marek Banaszek wyjaśnił, że w jego mieście źródłem dymu i smogu są głównie stare obiekty. Ich właściciele borykają się z różnymi problemami, które powinny zostać uwzględnione w programie „Czyste Powietrze”. Obecnie o dofinansowanie z programu mogą ubiegać się osoby, których dochód nie przekracza 600 zł na osobę, a trzyosobowa rodzina o łącznych miesięcznych dochodach 1800 zł ma dużo bardziej podstawowe problemy i wydatki niż docieplenie dachu. Sugerowałbym urealnienie limitów dopłat – zaznaczył Burmistrz Józefowa. Zasugerował także wzmocnienie trzech najważniejszych działań w walce ze smogiem, czyli edukacji i podnoszenia świadomości społecznej, zachęt do wymiany pieców oraz kar za palenie nieodpowiednim opałem.

Nawiązując do tych uwag, Minister Henryk Kowalczyk przyznał, że w związku z podniesieniem płacy minimalnej należy zwiększyć również kryteria dochodowe w programie. Ministerstwo Środowiska będzie rozważać odpowiednie rozwiązania prawne w tej kwestii. Dodał, że mieszkańcy Józefowa mogą korzystać z pomocy Urzędu Miasta w zakresie ubiegania się o dofinansowanie z programu „Czyste Powietrze”, a niebawem – od listopada 2019 r. – ruszy kolejna tura przyjmowania wniosków o dopłaty z miejskiego budżetu przeznaczonego na wymianę kotłów.

Punkt widzenia Miasta i Gminy Skała przestawił Burmistrz Krzysztof Wójtowicz, który zauważył że w programie „Czyste Powietrze” usprawnienia wymagają procedury elektroniczne oraz systemy IT. Należy się również skupić na współpracy pomiędzy gminą a jej mieszkańcami. Ułatwienia w formalnościach mogą się do tego przyczynić w znaczny sposób.

Wicedyrektor z Departamentu Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego Tomasz Pietrusiak, podkreślił kluczowe kwestie, które w jego ocenie w mierzalny sposób mogą wpłynąć na szybszy rozwój programu „Czyste Powietrze”, m.in.: obecność na terenie gmin ekodoradców, wyszczególnienie i aktualizację źródeł emisji w poszczególnych nieruchomościach (weryfikację typu i jakości paliw, z których korzystają mieszkańcy), aktualizację rejestru nieruchomości.

Na zakończenie debaty Prezes BOŚ SA Bogusław Białowąs, zauważył, że program „Czyste Powietrze”, niezależnie od wkładu finansowego, wymaga także kontynuowania kampanii na rzecz podnoszenia świadomości społecznej w obszarze ochrony środowiska. W procesie tym niezwykle istotna jest ścisła współpraca Banku Ochrony Środowiska, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz funduszy wojewódzkich.