Reforma programu „Czyste Powietrze” – najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi

Czy można złożyć wniosek w programie „Czyste Powietrze”?

Program „Czyste Powietrze” nadal jest realizowany, jednak wymaga reformy. Pracujemy nad jego poprawą, aby zdecydowanie ograniczyć nadużycia ze strony firm wykonawczych i aby faktycznie prowadził do niższych rachunków dla gospodarstw domowych. Z tego powodu 28 listopada 2024 r. rozpoczęła się przerwa w przyjmowaniu nowych wniosków do programu. Twa obsługa już złożonych wniosków oraz nieprzerwanie trwa wypłata dotacji.

Kiedy będzie możliwość złożenia wniosku w programie „Czyste Powietrze”?

Nowe „Czyste Powietrze” zadebiutuje na wiosnę 2025 r.

Co ze złożonymi wnioskami i zaległościami w wypłatach dotacji?

Nabór wniosków w programie prowadzony jest wyłącznie w ramach limitów środków zagwarantowanych w budżecie programu, co oznacza, że dla przyjętych wniosków, które zostaną pozytywnie ocenione i zawartych już umów, które czekają na wpłatę środków, wszystkie wypłaty zostaną zrealizowane.

Co z osobami, które zrealizowały inwestycje i nie złożyły jeszcze wniosku?

Te osoby będą miały możliwość złożenia wniosku na nowych zasadach programu „Czyste Powietrze”, po ogłoszeniu naboru, który jest planowany w 2025 r.

Kiedy będzie uruchomiony ogólnopolski system operatorów w programie „Czyste Powietrze”?

Ogólnopolski program operatorski, w który będą zaangażowane gminy, to element reformy programu „Czyste Powietrze”, którego nowe zasady zaczną obowiązywać w 2025 r. System operatorski, przygotowywany dla najuboższych gospodarstw domowych, będzie chronił Polki i Polaków przed naciągaczami i nieuczciwymi praktykami wykonawców.

Co z pomocą z programu „Czyste Powietrze” dla powodzian?

Przygotowaliśmy specjalny program dotacji do termomodernizacji domów w województwach dotkniętych powodzią (dolnośląskiego, lubuskiego, opolskiego i śląskiego). Zabezpieczyliśmy na ten cel 300 mln zł. Pracujemy nad uproszczoną procedurą, tak by w połowie grudnia wystartował nabór wniosków.

Czy przewiduje się usprawnienie obsługi beneficjentów przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej?

Usprawnienie obsługi beneficjentów będzie naturalną konsekwencją nowych zasad programu, który ma być prostszy i bardziej przyjazny dla naszych wnioskodawców. Planujemy także usprawnienia i automatyzację procesów już w fazie wdrożeniowej.

Jakie najważniejsze zmiany obejmie „remont” programu? Czego się spodziewać w nowym naborze?

Kluczowe reformy w nowym „Czystym Powietrzu” to przede wszystkim:

• Obowiązek wypłaty zaliczki na konto beneficjenta, a nie wykonawcy,
• Limity dotacji na poszczególne kategorie kosztów, czyli koniec z drzwiami za 20–40 tys. zł,
• Dotacja dla rzeczywiście najuboższych, czyli dodatkowe warunki „wejścia” do najwyższego poziomu dofinansowania, koniec z przepisywaniem budynku „na wnuczka” – beneficjent będzie musiał wykazać własność lub współwłasność budynku/lokalu przez określony czas przed złożeniem wniosku o dofinansowanie,
• Koniec z wymianą dwóch okien w budynku, będziemy wymagać uzyskania określonego standardu energetycznego w wyniku realizacji inwestycji,
• Zwiększymy liczbę kontroli na miejscu, będziemy mieli oko na firmy, które przyłapiemy na nieuprawnionym działaniu.

Dzięki reformie, nowe „Czyste Powietrze” będzie kontynuowane na lepszych, zdrowych zasadach.

Do końca 2024 r. obowiązuje okres przejściowy na liście zielonych urządzeń i materiałów (ZUM) dotyczący pomp ciepła, czyli urządzenia te wpisane są na listę ZUM na podstawie europejskich znaków jakości (HP Keymark, EHPA Q, Eurovent). Czy to prawda, że okres przejściowy zostanie wydłużony na kolejny rok?

Nie. NFOŚiGW nie planuje przedłużenia honorowania certyfikatów na liście ZUM po 31.12.2024 r. Zgodnie ze wcześniejszymi zapowiedziami, tylko dostarczenie kompletu badań, spełniających wymogi programu „Czyste Powietrze”, umożliwi obecność na liście ZUM od 2025 r.

Obowiązek przedstawienia pełnych badań pozwala na pełną weryfikację zgodności tych parametrów przez IOŚ‐PIB. W ten sposób każdy z producentów, oferujących swoje urządzenia beneficjentom programu „Czyste Powietrze” jest równo traktowany. Zdecydowaliśmy się finalnie bazować na jednym sposobie potwierdzania parametrów technicznych pomp ciepła także dlatego, że pozwala nam to na rozwijanie wymagań dotyczących wpisu na listę ZUM, które w przyszłości mają przybrać formę polskiego znaku jakości.

Kontrole w programie „Czyste Powietrze”. Kogo dotyczą, co i kiedy może być kontrolowane?

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej – samodzielnie lub przez podmioty zewnętrzne – mogą przeprowadzać kontrole przedsięwzięć realizowanych w ramach programu od daty złożenia wniosku o dofinansowanie, w trakcie realizacji oraz w okresie trwałości, tj. 5 lat od daty zakończenia przedsięwzięcia.

Kontroli może zostać poddany sposób wykorzystania udzielonej dotacji, w tym miejsce realizacji przedsięwzięcia, a beneficjent zobowiązany jest wówczas udostępnić dokumenty związane z dotacją oraz budynek. Od kilku tygodni intensywność kontroli na miejscu jest dużo większa. Ta forma weryfikacji poprawności realizacji inwestycji będzie rozszerzana.

Jakie są konsekwencje kontroli, w której stwierdza się nieprawidłowości?

Realizacja przedsięwzięcia niezgodnie z umową, m.in. brak likwidacji źródeł ciepła lub zaniżanie dochodów, prowadzi do wypowiedzenia umowy i zwrotu dotacji wraz z odsetkami. Przy innych nieprawidłowościach możliwe jest zmniejszenie dotacji.

W przekazach medialnych słyszy się o trwających konsultacjach społecznych programu „Czyste Powietrze”. Kto, kiedy i jak może wziąć w nich udział?

Przez kilka miesięcy prowadziliśmy analizy i szerokie konsultacje koniecznych zmian w programie. W pierwszym etapie konsultacji udział wzięło prawie 200 osób – przedstawicieli organizacji pozarządowych, samorządów, administracji, banków oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Spotkania dotyczyły: kryteriów dostępu do programu oraz roli banków w programie, zasad wypłaty prefinansowania, wyboru rzetelnych i uczciwych wykonawców, efektywności energetycznej budynków, konkurencyjności wspieranych technologii oraz działania gminnych punktów konsultacyjno‐informacyjnych.

Drugi etap konsultacji – planowany jeszcze na ten rok – będzie polegał na udostępnieniu opinii publicznej treści nowego programu i każdy zainteresowany będzie miał szansę zgłosić do niego swoje uwagi. O szczegółach poinformujemy m.in. na stronie czystepowietrze.gov.pl.